تعمیر پکیج یا تعویض آن؟ راهنمای کامل تصمیمگیری بر اساس سن، هزینه و نوع خرابی
دسامبر 4, 2025
نصب کولر گازی (اسپلیت) یکی از فرآیندهای حساس و تخصصی در حوزه تهویه مطبوع است. برخلاف تصور عموم، نصب کولر گازی تنها اتصال چند لوله و سیم نیست؛ بلکه فرآیندی است که اگر با دقت و رعایت اصول مهندسی انجام نشود، نه تنها باعث کاهش راندمان دستگاه و افزایش مصرف برق میشود، بلکه میتواند عمر کمپرسور را به شدت کاهش داده و خطرات ایمنی (مانند نشتی گاز یا اتصال کوتاه برق) را به همراه داشته باشد.
این مقاله یک راهنمای جامع، فنی و دقیق است که تمامی مراحل نصب، از جانمایی تا راهاندازی نهایی را با جزئیات کامل تشریح میکند. هدف از این مقاله افزایش دانش فنی است، اما همواره توصیه میشود برای حفظ گارانتی و ایمنی، از تکنسینهای مجاز کمک بگیرید.
ابزار و تجهیزات مورد نیاز برای نصب کولر گازی
قبل از شروع هر کاری، اطمینان از در اختیار داشتن ابزار مناسب ضروری است. نصب کولر گازی بدون ابزار تخصصی تقریباً غیرممکن یا غیراصولی است.
- دریل و متهها: دریل چکشی قدرتمند برای سوراخکاری دیوار (برای عبور لولهها) و دریل معمولی برای نصب پلیت. متههای الماسه و مته گردبر (Hole Saw) سایز ۷ یا ۸ سانتیمتر.
- تراز: حیاتیترین ابزار برای اطمینان از صاف بودن یونیت داخلی (برای تخلیه صحیح آب).
- پمپ وکیوم: برای تخلیه هوا و رطوبت از داخل لولهها (بسیار مهم).
- گیج مانیفولد: برای شارژ گاز و سنجش فشار.
- لوله بر: برای برش دقیق لولههای مسی بدون پلیسه.
- پرچکن: برای لاله کردن سر لولههای مسی.
- آچارهای گشتاور: برای سفت کردن مهرهها با نیروی استاندارد (جلوگیری از بریدن مهره یا نشتی).
- آچار فرانسه و آلن: در سایزهای مختلف.
- مولتیمتر (کلمپ متر): برای تست برق و اندازهگیری آمپر مصرفی.
- نوار پرایمر و چسب برق: برای عایقکاری نهایی.
انتخاب محل مناسب برای نصب (جانمایی)
جانمایی صحیح کولر گازی نیمی از موفقیت در نصب است. مکان نامناسب باعث کاهش پرتاب باد، افزایش صدا و مصرف بیشتر انرژی میشود.
۱. انتخاب محل یونیت داخلی
یونیت داخلی یا پنل باید در داخل اتاق نصب شود. نکات زیر را رعایت کنید:
- استحکام دیوار: دیوار باید توانایی تحمل وزن یونیت را داشته باشد (از نصب روی دیوارهای کاذب خودداری کنید).
- جریان هوا: مانعی روبروی پرتاب باد نباشد. هوا باید آزادانه در اتاق گردش کند.
- فاصله از سقف و طرفین: حداقل ۱۵ سانتیمتر از سقف و ۱۰ سانتیمتر از طرفین فاصله داشته باشد تا هوای برگشتی (Return Air) به راحتی وارد دستگاه شود و سرویس فیلترها ممکن باشد.
- دوری از منابع گرما: نباید بالای شوفاژ، اجاق گاز یا بخاری نصب شود.
- تخلیه آب: محل نصب باید به گونهای باشد که لوله درین (Drain) با شیب مناسب به سمت بیرون هدایت شود.
۲. انتخاب محل یونیت خارجی
یونیت خارجی یا کندانسور در فضای باز نصب میشود:
- تهویه مناسب: فن کندانسور گرمای زیادی تولید میکند. باید در فضایی باز باشد که هوا جریان دارد.
- سایه و خنکی: اگر امکان دارد، در سایه نصب شود. تابش مستقیم آفتاب راندمان را کم میکند. (اما مانع گردش هوا نشوید)
- سطح تراز و محکم: باید روی سکوی بتنی یا پایههای دیواری استاندارد نصب شود.
- فاصله پشت دستگاه: حداقل ۳۰ سانتیمتر از دیوار پشت فاصله داشته باشد تا هوای تازه به کویلها برسد.
- دسترسی: برای سرویسهای سالانه و شستشو قابل دسترس باشد.
نصب یونیت داخلی (پنل کولر گازی)
گام ۱: نصب سینی پشت
سینی فلزی را روی دیوار قرار دهید. مهمترین نکته در این مرحله تراز بودن است. اگر سینی تراز نباشد یا کمی به سمت مخالف لوله درین شیب نداشته باشد، آب تقطیر شده از دستگاه چکه خواهد کرد.
- سینی را روی دیوار نگه دارید.
- با استفاده از تراز، صاف بودن آن را چک کنید.
- محل پیچها را علامتگذاری کنید.
- با دریل سوراخ کرده و از رولپلاکهای قوی استفاده کنید.
- سینی را محکم پیچ کنید.
گام ۲: سوراخکاری دیوار برای عبور لولهها
- محل خروج لولهها را روی سینی پیدا کنید (معمولاً سمت راست یا چپ پایین).
- با استفاده از دریل و مته گردبر، سوراخی به قطر حدود ۷ الی ۸ سانتیمتر در دیوار ایجاد کنید.
- نکته طلایی: سوراخ باید با شیب ملایم به سمت بیرون ایجاد شود. یعنی قسمت بیرونی سوراخ باید پایینتر از قسمت داخلی باشد. این کار باعث میشود آب درین به راحتی خارج شود و باران به داخل نفوذ نکند.
گام ۳: آمادهسازی لولهها و کابلها
- لولههای مسی رفت و برگشت، کابل فرمان (ارتباطی) و شلنگ درین را باز کنید.
- آنها را با نوار چسب برق موقتاً کنار هم نگه دارید تا از سوراخ رد شوند.
- دقت کنید شلنگ تخلیه آب (Drain) باید در پایینترین قسمت دسته قرار گیرد. اگر لولههای مسی روی شلنگ آب بیفتند، باعث گرفتگی و سرریز آب میشوند.
گام ۴: نصب پنل روی سینی
- لولهها را از سوراخ دیوار رد کنید.
- پنل را روی قلابهای بالایی سینی سوار کنید.
- پایین پنل را فشار دهید تا روی گیرههای پایینی قفل شود. (صدا کلیک میدهد)
لولهکشی و اتصالات کولر گازی
این مرحله فنیترین بخش کار است. کوچکترین اشتباه باعث نشتی گاز میشود.
۱. برش و آمادهسازی لوله مسی
- لوله را با لولهبر دیسکی ببرید. هرگز از اره آهنبر استفاده نکنید زیرا برادهها وارد سیستم شده و کمپرسور را میسوزانند.
- بعد از برش، حتماً لبههای داخلی لوله را با برقو یا ریمر (Reamer) تمیز کنید تا پلیسهها پاک شوند. هنگام این کار سر لوله را پایین بگیرید تا آشغال داخل لوله نریزد.
۲. عایقکاری
- تمام طول لولههای رفت و برگشت باید به صورت جداگانه عایق شوند. هرگز دو لوله لخت را کنار هم نگذارید؛ تبادل حرارتی باعث کاهش راندمان میشود.
۳. لاله کردن (Flaring)
اتصال لولهها در کولر گازی معمولاً از نوع مهره و لاله است.
- مهره برنجی را وارد لوله کنید. (فراموش کردن این مرحله دردناک است!)
- لوله را در گیره پرچکن قرار دهید. لوله باید حدود ۱ میلیمتر بالاتر از سطح گیره باشد.
- دسته پرچکن را بچرخانید تا سر لوله باز شده و شکل قیف (لاله) به خود بگیرد.
- سطح داخلی لاله باید کاملاً صیقلی، بدون ترک و متقارن باشد.
۴. اتصال لولهها
- لولههای یونیت داخلی و خارجی را به هم برسانید.
- ابتدا مهرهها را با دست ببندید تا از رزوه به رزوه شدن جلوگیری شود.
- سپس با استفاده از دو آچار (یکی برای نگه داشتن شیر و دیگری برای سفت کردن مهره) اقدام به سفت کردن کنید.
- استفاده از آچار ترکمتر (Torque Wrench): برای جلوگیری از بریدن لاله یا نشتی، بهتر است مهرهها با گشتاور استاندارد سفت شوند (مثلاً برای لوله ۱/۴ حدود ۱۵-۲۰ نیوتنمتر).
سیمکشی الکتریکی کولر گازی
کولرهای گازی دارای دو بخش سیمکشی هستند:
- کابل فرمان: بین یونیت داخلی و خارجی.
- کابل قدرت: تأمین برق اصلی.
نکات مهم:
- حتماً از سیم با نمره مناسب استفاده کنید. برای کولرهای تا ۱۸۰۰۰ معمولاً سیم ۲.۵ و برای بالاتر سیم ۴ یا ۶ میلیمتر مربع نیاز است.
- ترمینالهای یونیت داخلی و خارجی با شماره (1, 2, 3, …) یا حروف (L, N, S) مشخص شدهاند. باید سیمها دقیقاً نظیر به نظیر وصل شوند (شماره ۱ به ۱، ۲ به ۲ و …). جابجا بستن سیمها میتواند باعث سوختن برد الکترونیکی شود.
- سیم ارت (Earth): اتصال سیم ارت برای ایمنی جانی و جلوگیری از نویز روی برد اینورتر الزامی است.
- برای کولرهای پرقدرت، استفاده از فیوز مینیاتوری جداگانه توصیه میشود.
وکیوم کردن – حیاتیترین مرحله
بسیاری از نصابهای غیرحرفهای کولر گازی این مرحله را حذف میکنند و به جای آن از روش غیراصولی “هواگیری با گاز خود دستگاه” استفاده میکنند. این کار اشتباه محض است. رطوبت موجود در هوا با روغن کمپرسور ترکیب شده و اسید تولید میکند که باعث سوختن سیمپیچ کمپرسور میشود.
مراحل صحیح وکیوم:
- شلنگ آبی گیج مانیفولد (فشار پایین) را به شیر سرویس (لوله گاز/برگشت) وصل کنید.
- شلنگ زرد (مشترک) را به پمپ وکیوم وصل کنید.
- شیرهای روی دستگاه کولر باید همچنان بسته باشند.
- پمپ وکیوم را روشن کنید و شیر آبی گیج را باز کنید.
- اجازه دهید پمپ حداقل ۱۵ تا ۳۰ دقیقه کار کند تا عقربه گیج به منفی ۳۰ اینچ جیوه (-30 inHg) یا -1 Bar برسد.
- شیر گیج را ببندید و پمپ را خاموش کنید.
- ۱۰ دقیقه صبر کنید و عقربه را نگاه کنید. اگر عقربه بالا آمد (از حالت خلاء خارج شد)، یعنی در سیستم نشتی وجود دارد و باید اتصالات چک شود.
راهاندازی کولر گازی و تست نهایی
۱. تست نشتیابی
قبل از باز کردن گاز، بهترین کار تست نشت با کف صابون روی اتصالات مهرهها است (در حالی که سیستم هنوز تحت وکیوم است، اگر نشتی باشد هوا به داخل مکیده میشود، اما بهتر است بعد از باز کردن مقدار کمی گاز تست کف صابون انجام شود).
۲. آزادسازی گاز مبرد
- درپوش شیرهای رفت (لوله نازک) و برگشت (لوله ضخیم) را باز کنید.
- با استفاده از آچار آلن، ابتدا شیر رفت (لوله نازک) را باز کنید. صدای ورود گاز به یونیت داخلی را خواهید شنید.
- سپس شیر برگشت (لوله ضخیم) را کاملاً باز کنید.
- درپوشها را مجدداً ببندید و سفت کنید.
۳. روشن کردن دستگاه
- برق دستگاه را وصل کنید.
- با ریموت کنترل، دستگاه را روی حالت سرمایش (Cool) و کمترین دما تنظیم کنید.
- چند دقیقه صبر کنید تا کمپرسور استارت بزند (معمولاً ۳ دقیقه تأخیر دارد).
۴. بررسی پارامترها
- تست درین: مقداری آب با بطری روی کویلهای پنل داخلی بریزید و مطمئن شوید که آب به راحتی از لوله درین بیرون میریزد و نشتی ندارد.
- سرمایش: دمای هوای خروجی از پنل باید حدود ۱۰ تا ۱۵ درجه خنکتر از دمای اتاق باشد.
- آمپر مصرفی: با کلمپمتر جریان مصرفی را اندازه بگیرید و با پلاک دستگاه مقایسه کنید. جریان غیرعادی نشاندهنده مشکل است.
- لرزش و صدا: یونیتها نباید لرزش غیرعادی داشته باشند.
نکات تکمیلی و نگهداری کولر گازی
نوار پرایمر پیچی
پس از اطمینان از عدم نشتی، تمامی لولهها و کابل ارتباطی بین دو یونیت را با نوار پرایمر کامل بپوشانید. این کار لولهها را در برابر آفتاب و باران محافظت میکند و عایقها را حفظ میکند.
تله روغن (Oil Trap)
اگر ارتفاع یونیت خارجی بالاتر از یونیت داخلی است و اختلاف ارتفاع بیش از ۵ متر است، باید در مسیر لوله گاز (لوله ضخیم) هر ۵ تا ۷ متر یک تله روغن (حلقه یا U شکل) ایجاد کنید تا روغن کمپرسور بتواند به راحتی برگردد و کمپرسور خشک کار نکند.
طول لولهکشی
هر دستگاهی یک حداقل و حداکثر طول لولهکشی دارد.
- حداقل طول استاندارد معمولاً ۳ تا ۴ متر است (برای جلوگیری از انتقال لرزش و صدای گاز).
- اگر لولهکشی بیش از حد استاندارد (معمولاً ۵ متر) باشد، باید به ازای هر متر اضافه، مقدار مشخصی (مثلاً ۲۰ گرم) گاز مبرد اضافه تزریق شود.
عیبیابی مشکلات رایج نصب
- آبریزش از پنل داخلی:
- علت: تراز نبودن پنل، گرفتگی شلنگ درین، یا عایقکاری ضعیف لولهها (تعریق).
- خنک نکردن کافی:
- علت: نشتی گاز، وکیوم ناقص (وجود هوا در سیستم)، طول لوله بیش از حد مجاز بدون شارژ گاز اضافه.
- یخ زدن لوله رفت (نازک):
- علت: کمبود گاز مبرد.
- یخ زدن لوله برگشت (ضخیم) و پنل:
- علت: کثیفی فیلترها، خرابی فن داخلی، یا شارژ گاز بیش از حد.
نتیجهگیری
نصب کولر گازی فرآیندی دقیق است که زنجیرهای از استانداردها را میطلبد. رعایت ترتیب مراحل (نصب مکانیکی -> لولهکشی -> سیمکشی -> وکیوم -> راهاندازی) ضامن عملکرد طولانی مدت و کممصرف دستگاه شماست.
فراموش نکنید که گازهای مبرد (مانند R410a یا R22) تحت فشار بالا هستند و میتوانند خطرناک باشند. همچنین کار با برق شهر نیازمند احتیاط کامل است. اگر تجربه کافی ندارید، این مقاله را به عنوان مرجع نظارتی استفاده کنید و کار اجرایی را به متخصصان مرکز تعمیر بسپارید.
توصیه نهایی: هر ۶ ماه یکبار فیلترهای پنل داخلی را بشویید و سالیانه کندانسور بیرونی را سرویس کنید تا راندمان دستگاه حفظ شود.
